Formizm, czyli o Tytusie Czyżewskim
Tytus Czyżewski był jednym z najwybitniejszych awangardowych twórców w Polsce. Jako jeden z teoretyków i tworców formizmu, do dnia dzisiejszego budzi podziw i ogromne zainteresowanie.
Tytus Czyżewski urodził się w majątku Berdychów w Przyszowej pod Limanową 28 grudnia 1880 roku. Jego miejsce narodzin znajdowało się 10 kilometrów na zachód od Nowego Sącza, w którym ukończył szkołę średnią. W latach 1902-1907 studiował malarstwo w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem takich artystów jak: Józef Mehoffer, Leon Wyczółkowski i Stanisław Wyspiański. W latach 1907-1908 przebywał w Paryżu. W tym czasie był miłośnikiem dzieł francuskiego malarza Paula Cézanne’a. Po powrocie do kraju pracował przez pewien czas jako gimnazjalny nauczyciel rysunku. W 1910 roku odbyła się pierwsza indywidualna wystawa jego prac, którą zorganizowało Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych. Lata 1910-1912 spędził w Paryżu, gdzie wgłebiał się w zasady kubizmu. Od 1911 roku jego dzieła uczestniczyły w Wystawach Niezależnych.
Po wybuchu I wojny światowej Tytus Czyżewski wyjechał do Wiednia. W 1917 roku wstąpił do grupy Ekspresjoniści Polscy, która w 1919 roku zmieniła swoją nazwę na ,,Formiści”. Rozpoczęli oni historię polskiej awangardy. Tytus Czyżewski wspólnie z Leonem Chwistkiem i Karolem Winklerem redagował artystyczne pismo ,,Formiści”. Warto wspomnieć, iż był jednym z organizatorów klubów futurystycznych takich jak Niezalegalizowany Klub Futurystów „Pod Katarynką” czy Gałka Muszkatołowa. Swoje wiersze publikował w ,,Nuż w bżuhu. 2 jednodńuwka futurystuw. Wydańe nadzwyczajne”.
Tytus Czyżewski na fotografii z XX wieku. (źródło: archiwum Muzeum Sztuki w Łodzi)
Po rozwiązaniu grupy Formiści, w 1922 roku wyjechał do Francji. W Paryżu do 1925 roku Tytus Czyżewski pracował w polskiej ambasadzie. W tym czasie publikował swoje dzieła między innymi w ,,Epoce”, ,,Almanach Nowej Sztuki” oraz w ,,Zwrotnicy”. W Paryżu z przerwami (ponieważ zwiedzał południowe rejony Francji, Hiszpanię i Włochy) przebywał do 1930 roku, kiedy to powrócił do stolicy. Już w Warszawie publikował w ,,Kulturze”, ,,Wiadomościach Literackich”, ,,Kurierze Polskim”, ,,Prosto z Mostu”, ,,Głosie Plastyków oraz w „L’Art Contemporain – Sztuce Współczesnej”. W czasie okupacji hitlerowskiej przebywał w Warszawie. Po klęsce powstania warszawskiego zamieszkał w Krakowie.
Tytus Czyżewski zmarł na kilka dni przed zakończeniem II wojny światowej w Europie, bo 5 maja 1945 roku w Krakowie. W upalny dzień 9 maja, spoczął na Cmentarzu Rakowickim.
Dzieła Tytusa Czyżewskiego są wielopłaszczyznowe o dynamicznych i zgeometryzowanych formach. Prace artysty nawiązują do sztuki Podhalańskiej. Jego wkład w awangardowych sztukę nie podlega dyskusji. Do dziś dzieła Tytus Czyżewskiego cieszą się niemałą popularnością.
Kacper Mizdal, pasjonat historii, autor popularnego w mediach społecznościowych cyklu ,,Historia z Kacprem”.
Facebook Comments