Przedwojenny teatr łódzki, czyli historia Bolesława Gorczyńskiego
Bolesław Gorczyński to postać nietuzinkowa – był dyrektorem teatru, kierownikiem literackim, reżyserem, publicystą, dramaturgiem oraz tłumaczem. Należał do szeroko cenionych działaczy kulturalnych – w końcu okres jego dyrekcji uważany był za jeden z najlepszych w dziejach przedwojennego teatru łódzkiego. Poznajmy więc losy człowieka, który w dużym stopniu przyczynił się do utrzymania europejskiego poziomu repertuarowego przedwojennych teatrów.
Bolesław Gorczyński urodził się 26 lutego 1880 roku w Bramkach na Mazowszu. Przyszedł na świat w rodzinie ziemiańskiej, jako syn Franciszka i Marii z Higersbergerów. Był młodszym bratem meteorologa i klimatologa profesora Władysława Józefa Gorczyńskiego.
Jako młodzieniec gimnazjum klasyczne odbył w Łodzi. Studia wyższe odbywał na wydziale prawnym Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Monachium. Już w latach studenckich zainteresował się teatrem – w 1904 roku brał udział w przedstawieniach Koła Miłośników Sceny.
Teatr coraz bardziej wciągał w swój świat młodego Bolesława. Już w 1905 roku wystąpił w Kaliszu w swojej sztuce pt. ,,Inteligent”, natomiast w 1909 występował w kabarecie Momus w Warszawie. W 1910 został kierownikiem Wolnej Sceny przy warszawskim Teatrze Małym. Na scenie tego teatru wystawiano sztuki między innymi: Stanisława Przybyszewskiego, Franka Wedekinda, Augusta Strindberga czy Mauricego Maeterlincka. Kariera Gorczyńskiego jednak nabierała tempa.
W latach 1915-1916 był kierownikiem literackim Teatru Polskiego. W tym też czasie w wspomnianym Teatrze Polskim odbywały się premiery słynnych utworów, których nikomu nie trzeba przedstawiać – ,,Dziadów”, ,,Warszawianki”, ,,Księdza Marka”, ,,Kordiana” oraz ,,Wyzwolenia”.
Po zakończeniu wielkiej wojny z inicjatywy generalnego kierownika scen miejskich Jana Lorentowicza dyrekcję Teatru Praskiego. Na czele wspomnianego teatru stał w latach 1919-1921. Za jego dyrekcji tysiąc przedstawień, w tym sześćset przedstawień autorów rodzimych, takich postaci jak między innymi Stanisława Wyspiańskiego, Aleksandra Fredry czy Juliusza Słowackiego. W listopadzie 1921 roku Bolesław Gorczyński ze swoim zespołem przeniósł się do gmachu byłego teatru Nowości, gdzie stworzył Teatr imienia Wojciecha Bogusławskiego, będąc jego pierwszym dyrektorem (1921-1923). W latach 1923-1925 ponownie obejmował stanowisko kierownika literackiego Teatru Polskiego w Warszawie. Przez cztery następne sezony (1925-1929) był dyrektorem teatrów Miejskich w Łodzi.
Bolesław Gorczyński na fotografii z około 1935 roku. (źródło: wiki)
Okres dyrekcji Gorczyńskiego niezaprzeczalnie uważany był za jeden z najlepszych w dziejach przedwojennego teatru łódzkiego. W latach 1929-1931 był dyrektorem założonego przez siebie Teatru Kameralnego i Teatru Popularnego w Łodzi. Po powrocie do stolicy w 1931 roku do wybuchu wojny pełnił funkcję doradcy literackiego Teatru Polskiego.
Bolesław Gorczyński na fotografii sytuacyjnej z okresu dwudziestolecia międzywojennego. (źródło: NAC)
Bolesław Gorczyński był również pisarzem. Spod jego pióra powieści, dramatów, komedii nowel i felietonów. Jego najsłynniejszymi dziełami są: ,,Socha, bez roli” z 1906 roku czy ,,Hanus” z 1911 roku. Warto dodatkowo wspomnieć iż tłumaczył sztuki ze współczesnego repertuaru angielskiego, francuskiego i włoskiego.
Bolesław Gorczyński na fotografii portretowej z okresu dwudziestolecia międzywojennego. (źródło: NAC)
Artysta zginął w czasie Powstania Warszawskiego 6 września 1944 roku. Jego symboliczne epitafium znajduje się na grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 284a-1-8).
Kacper Mizdal, pasjonat historii, autor popularnego w mediach społecznościowych cyklu ,,Historia z Kacprem”.
