Służba Polsce w mrocznym XIX wieku, czyli historia Leona Przanowskiego

Powstanie styczniowe, które wybuchło w nocy z 22 na 23 stycznia 1863 roku było największym polskim zrywem narodowowyzwoleńczym. Polacy, Litwini, Białorusini i Ukraińcy stanęli w nierównej walce z armią carską. Niektórzy powstańcy przeżyli ten okres i dożyli niepodległej Polski. W dobie II Rzeczypospolitej byli przykładem męstwa i patriotyzmu. Jednym z bohaterów walki o niepodległość był Leon Przanowski.

 

Leon Przanowski przyszedł na świat 6 listopada 1844 roku w Celejowie na Lubelszczyźnie. Urodził się w rodzinie ziemiańskiej pieczętujacej się herbem Nowina. Jego ojcem był legionista napoleońskim i kapitan Wojska Polskiego z czasów Księstwa Warszawskiego Wojciech, natomiast matką – Marianna z Wesslów. Leon miał trzech braci – Adama, Jana oraz Michała.

 

Leon Przanowski dorastał w ciężkim okresie dla Ojczyzny, czyli w czasie nocy paskiewiczowskiej. Kształcił się w lubelskim gimnazjum, którego dyrektorem był Józef Skłodowski. Gimnazjum ukończył w 1860 roku, w wieku 16 lat. Następnie wyjechał do Warszawy, gdzie podjął studia w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Marymoncie (zwanym także Instytutem Agronomicznym). Po zamknięciu uczelni przez margrabiego Aleksandra Wielkopolskiego w 1862 roku, wielu studentów Instytutu wraz z Leonem Przanowskim przeniosła się do nowo powstałego Instytutu Politechnicznego i Rolniczo-Leśnego w Puławach. Ogłoszona branka przez wspomnianego margrabiego na początku stycznia 1863 roku stała się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania.

 

W pierwszych tygodniach walk Leon Przanowski, czyli w lutym na Podlasiu walczył pod komendą Gustawa Zakrzewskiego. Bił się z siłami carskimi między innymi pod Blizocinem. Następnie znalazł się w szeregach powstańców walczących pod dowództwem pułkownika Marcina Borelowskiego „Lelewela”, walcząc z nieprzyjacielem pod Chruśliną, Korytnicą i Różą. 13 sierpnia 1863 roku w obozie w Zaliszkach otrzymał nominację do stopnia porucznika. Niezwykłym męstwem odznaczył się pod Panasówką. Walczył również dzielnie pod Batorzem.

 

Po śmierci pułkownika Marcina Borelowskiego dołączył do oddziału pułkownika Dionizego Czachowskiego. U boku oficera bił się z siłami carskimi w zaciętej bitwie pod Rybnicą 20 października 1863 roku. Po śmierci pułkownika Marcina Borelowskiego Leon Przanowski przyłączył się do partii powstańczej, która została zmuszona przez Rosjan do przekroczenia granicy austriackiej. Na terenie Galicji oddział został rozbrojony. Był to koniec powstańczych działań Leona Przanowskiego.

 

Z Galicji wyjechał do Drezna, a później do Gandawy. Podjął studia o kierunku matematycznym na Politechnice Gandawskiej. W 1869 roku powrócił na ziemie polskie. Jako przestępca polityczny, trafił do więzienia. Objęła go amnestia, lecz przez wiele lat pozostawał pod nadzorem rosyjskiej policji. Ze względu na nadzór nie mógł podjąć pracy zgodnej z wykształceniem, dlatego prowadził gospodarstwo w ramach praktyk u swojego brata Adama na Lubelszczyźnie. W 1873 roku nabył majątek w Krasne. Pomimo problemów i kryzysów jaki przeżywała wówczas własność folwarczna w guberni lubelskiej i w całym Królestwie Polskim i obciążeń podatkowych hamujących jej rozwój, Leon Przanowski rozwijał swoją posiadłość. Jego konie brały udział w wystawach krajowych, otrzymując nagrody. Był zasłużonym działaczem dla ziemiaństwa. Pełnił funkcję między innymi radcy Dyrekcji Głównej Towarzystwa, prezesa Lubelskiego Oddziału Towarzystwa czy prezesa Zarządu Cukrowni „Milejów”. W czasie wielkiej wojny zaangażował się na pomoc dla mieszkańców guberni lubelskiej.

 

W niepodległej Ojczyźnie Leon Przanowski przeżył zaledwie sześć lat. Na rok przed śmiercią, za bohaterski udział w powstaniu styczniowym, został odznaczony Orderem Virtuti Militari.

Weteran powstania styczniowego porucznik Leon Przanowski na fotografii z lat 20. XX wieku.

 

Porucznik Leon Przanowski zmarł 5 marca 1924 roku w Lublinie, w wieku 80 lat. Został pochowany na cmentarzu przy ulicy Lipowej. Leon Przanowski należał do odważnych i aktywnych Polaków, którzy w ciężkich czasach całym sobą służyli dla Ojczyzny.

 

Kacper Mizdal, pasjonat historii, autor popularnego w mediach społecznościowych cyklu ,,Historia z Kacprem”.