Symbol carskiej niewoli Białowieży – popiersie cara Aleksandra II Romanowa
Monumenty budowane na ziemiach polskich przez władze carską w XIX i XX wieku miały upamiętniać fakty historyczne, dobroczyńców i bohaterów imperium, a przede wszystkim obwieszczać po wiek wieków na zawsze już jedność podbitych ziem z Rosją. Symbole rosyjskiego panowania na okupowanych przez Rosjan terenach powstawały aż do wybuchu wielkiej wojny. Jednym w ostatnich monumentów zaborczych jest popiersie cara Aleksandra II w Białowieży.
W poniedziałek 22 lipca 1912 roku przy Cerkwi Świętego Mikołaja w Białowieży odsłonięto monument upamiętniający cara Aleksandra II. Popiersie rosyjskiego monarchy Popiersie cara Aleksandra II zostało odlane z cynku w fabryce metalurgiczno-odlewniczej Edwarda Nowickiego w Sankt-Petersburgu. Pociągnięte było brązem. Rosyjskiego władcę przedstawiono w galowym mundurze, zaś rzeźba znajdowała się na postumencie w kształcie piramidy ze ściętym wierzchołkiem.
Car Aleksander II Romanow na fotografii z lat 1878-1881. Źródło : Wikipedia Commons / domena publiczna
Na postumencie znajdowało się rosyjskie godło państwowe, a pod nim napis w języku rosyjskim: ,,Miłościwy Imperator Samodzierżawca Całej Rosji Aleksander-Wyzwoliciel panował od 1855 do 1881 roku”. Pod godłem również umieszczono końcowe wersy ukazu carskiego z 1861 roku, w którym Aleksander II znosił pańszczyznę. Wysokość pomnika wynosiła 2,30 metra. Monument ogrodzony był drewnianym płotem.
Pomnik cara Aleksandra II został uroczyście odsłonięty w poniedziałek 22 lipca 1912 roku. Wydarzenie to zgromadziło około stu osób. Popiersie poświęcił miejscowy proboszcz Michał Szyryński.
Cerkiew Świętego Mikołaja w Białowieży na fotografii z epoki. Źródło: Białystok Subiektywnie
Monument nie zagrzał długo miejsca obrzęd Cerkwią Świętego Mikołaja. Już trzy lata później, w sierpniu 1915 roku, wraz z obeliskiem upamiętniającym polowanie króla Augusta III w 1752 roku oraz żeliwnym posągiem żubra ze Zwierzyńca, pomnik cara został wywieziony do Moskwy. O ile pierwsze dwa po wojnie wróciły do Polski, o tyle ślad po popiersiu zaginął. Warto zaznaczyć, iż z oczywistych powodów nikt nie występował o zwrot monumentu. Obecnie na miejscu pomnika cara od 1959 roku znajduje się głaz upamiętniający ofiary hitlerowskich egzekucji.
Kacper Mizdal, pasjonat historii, autor popularnego w mediach społecznościowych cyklu ,,Historia z Kacprem”.
